.png)
Nga Ilir Demalia
Nga Vlora në Ksamil
Pas 35 vitesh në emigrim, më në fund gjeta mundësinë për të
parë me sytë e mi bregdetin magjepsës të Rivierës Shqiptare – nga Vlora deri në
Butrint. Këtë herë vendosa ta bëj udhëtimin vetë, me makinë, duke përjetuar çdo
kthesë e çdo pamje si një pelegrinazh personal në vendin tim.
Përpara vitit 1990, kur udhëtonim me Kinostudion për xhirime,
bregu ishte i virgjër, i gjelbëruar me ullishte dhe agrume që zbukuronin çdo
cep të tij. Fshatrat karakteristike ishin të thjeshta, shpesh të varfra, por të
mbushura me një autenticitet dhe pastërti që e bënin jetën aty kaq të dashur.
Nuk ishte vetëm pastërtia fizike e natyrës, por edhe ajo njerëzore – një
dëlirësi e rrallë që i jepte hijeshi çdo ditë të kaluar në jug. Plazhet ishin
të pafundme dhe aq të qeta, saqë ndiheshe sikur i zotëroje vetëm ti.
Taracat që ngjiteshin brez pas brezi ishin të mbjella me
agrume dhe ullinj, me Llogaranë që ngrihej madhështore në njërin krah, dhe male
të tjera që zbrisnin deri në breg, përmes fshatrave si Palasa, Dhërmi,
Drimadhes, Vuno, Jalë, Spile, Himarë, Potam, Porto Palermo, Qeparo, Borsh,
Piqeras, Lukovë, Sarandë… dhe duke përfunduar me Ksmailin dhe Butrintin.
Zbritja nga malet ofronte pamje që ngjanin me përralla – ku
bukuria e maleve, e ullinjve dhe e agrumeve reflektohej në pasqyrën e detit
Jon, me ngjyrat e tij të thella blu, të pastra dhe kristaline.
Nga zjarret dhe papërgjegjshmëria, te dhimbja për natyrën
Tashmë, malet dhe kodrat e bregut janë ende aty – po aq
hijerënda sa dikur. Por vende-vende janë të djegura. Dhe jo nga nxehtësia e
natyrës, por nga papërgjegjshmëria e shqiptarit vetë: ai që hedh cigaren në
barin e thatë, ndez zjarr për të pjekur misra në pyje, nëpër ullishte e agrume,
dhe më pas, kur mbaron, lë pas një rrëmujë plehrash – qese, letra, kanaçe
Coca-Cola, birre, apo edhe shishe qelqi.
Pastaj hipin në makina, vënë këngën në kupë të qiellit,
këndojnë “O sa mirë me qenë shqiptar!” me plis në kokë dhe patriotizmin në majë
të gjuhës, ndërsa hedhin plehrat nga dritarja apo i thyejnë shishet në
shkëmbinj nga entuziazmi i një “patriotizmi” absurd
Por ka edhe më keq. Disa, të dehur nga militantizmi i kënetës,
i vënë zjarrin qëllimisht pyjeve e kodrave. Pastaj dalin në ekranet televizive
si “ekspertë”:
“Qeveria s’mund të ndalojë zjarret!”
“Qeveria nuk i fik dot zjarret!”
“Poshtë qeveria!”
“Rrofshin zjarret!”
“Zgjedhje të reja!”
Një teatër tragjik-komik.
Vlora dhe magjia e Belvederes
Për ta filluar nga Vlora – qyteti më i bukur e më i rregulluar
urbanistikisht sot – është një mrekulli në zhvillim. Lungomarja, nga qyteti
deri te Uji i Ftohtë, është ndërtuar me shumë shije. Hotele dhe restorante janë
vendosur pa ia zënë pamjen njëri-tjetrit, duke respektuar harmoninë vizuale të
Gjirit të Vlorës, me Karaburunin përballë, ishullin e Sazanit dhe portin.
Segmenti i Belvederes, nga Rrapi deri te Tuneli i Ujit të
Ftohtë, është një ansambël magjepsës. Hotelet janë pozicionuar bukur mbi rrugë,
ndërsa poshtë saj shtrihen pishina dhe plazhe me çadra e shezlongë të
rregulluar me kujdes dhe me një shërbim të jashtëzakonshëm. Atmosfera është
relaksuese dhe e ngrohtë – një vend ku nuk do të largohesh lehtë.
Hotel Belvedere
Zgjodha të qëndroja në Hotel Belvedere. Sapo hyra, përveç
mikpritjes së stafit profesional, më la pa fjalë atmosfera e hollit: një
harmoni ngjyrash me një interior design të mrekullëshëm një shkrirje e së
tërërës në perfeksion. Dyshemeja e mermerit të zi me nuanca gri dhe kremoze,
muret gri të errët, recepsioni minimal por elegant, kolltukët në ngjyrë gri,
një tavolinë druri dhe një kënd leximi me libra dhe TV – të gjitha krijonin
ndjesinë e një ambienti të ngrohtë, familjar.
U ndjeva si në shtëpi, ndonëse isha vetëm një vizitor.
Dhoma ishte e pastër dhe e rregullt. Sapo hapa derën, përballë
më priti një vetratë xhami me pamje marramendëse: Sazani, Karaburuni dhe deti i
kaltër. Ballkoni ofronte një këndvështrim 180°, nga porti deri te tuneli i Ujit
të Ftohtë – një përqafim i plotë i gjithë Lungomares.
Dyshemeja prej druri dhe dritaret e mëdha të jepnin mundësinë
të sodisje detin edhe kur ishe i shtrirë në krevat. Pastërtia ishte perfekte. E
gjithë kjo krijonte një ndjesi paqeje dhe qetësie si një parajsë e vërtetë.
Mëngjesi dhe shërbimi
Në mëngjes, shkuam për të ngrënë në katin e pestë, ku ndodhej
taraca. Pamja mahnitëse, ushqimi i pastër, i shijshëm dhe organik, dhe shërbimi
me klasë e bënin atë mëngjes një përvojë të rrallë, që nuk e kam përjetuar as
në shumë vende të tjera të botës.
Ditën e kaluam në pishinën gjigande poshtë hotelit, pranë
detit. Përsëri, pastërtia dhe shërbimi ishin të nivelit më të lartë.
Në perëndim, shëtitjet nga Rrapi deri te Uji i Ftohtë, me një
gotë verë në dorë në taracën e hotelit, ishin të paharrueshme. Një natë ishte
shumë pak – ndoshta asgjë – për të shijuar gjithë atë bukuri.
Mirënjohje për mikpritjen
Para se të largohesha, falënderova Jonën – manaxheren e
hotelit – që kujdesej personalisht për çdo vizitor. Ajo sigurohej që gjithçka
të ishte në rregull dhe që bujtësit të largoheshin të kënaqur.
Sigurisht, do të kthehem shumë shpejt në Hotel Belvedere. Ia
vlen në çdo aspekt.
Tuneli i Ujit të Ftohtë dhe rruga për në Orikum
Mëngjesin tjetër u zgjova herët. Pas një kafeje në ballkon dhe
një mëngjesi të lehtë, vendosa të zbres me këmbë drejt Tunelit të Ujit të
Ftohtë. Gjatë rrugës, të ndodhur gjithmonë në një përqafim me detin dhe
flladin e Jonit të bënte vital dhe nuk mendoje per asgjë vetem shijoje.
Tuneli, lidh qytetin me pjesën tjetër të bregut, është sot një
atraksion turistik. I mirëmbajtur, i pastër, i gjelbëruar nga jashtë dhe me një
ndriçim të lehtë brenda, të fton ta kalosh jo me frikë, por me kureshtje.
Kur dola në anën tjetër, sytë mu hapën nga një pamje tjetër:
deti, mali, kodrat me gjelbërim, hotelet e shpërndara me elegancë dhe pushuesit
që notonin, shëtisnin apo thjesht rrinin të shtrirë në shezlongë. Jeta dukej e
thjeshtë, e bukur dhe paqësore. Gjithçka në atë cep të vogël të Shqipërisë
dukej sikur kishte marrë një bekim hyjnor.
Orikumi dhe Laguna e Nartës
U nisëm me makinë drejt Orikumit. Rruga e shtruar mirë, me pak
trafik, të jep mundësinë të shohësh një peizazh të mrekullueshëm: në të majtë,
kodrat me ullinj dhe agrume; në të djathtë, deti që sa vjen e zgjerohet, me
ngjyrat që variojnë nga blu e thellë në smerald të çelët.
Në hyrje të Orikumit ndalon për një kafe. Një qytet i vogël, i
qetë, i mbushur me jetën tipike të verës: fëmijë që luajnë, të moshuar që
shëtisin, dyqane të vogla, restorante buzë rrugës dhe pamja e lagunës që të lë
pa frymë.
Laguna e Nartës është një nga perlat e natyrës shqiptare – një
oaz qetësie dhe biodiversiteti. Ndonëse pak e vizituar në krahasim me plazhet,
është një vend ku ndien se natyra ende ka zë. Zogjtë migratorë, sidomos
flamingot, janë shpesh banorët më të fotografuar të saj.
Por, edhe këtu, hija e neglizhencës njerëzore nuk mungon.
Plehra në anë të rrugës, ndërtime pa leje, mungesë e investimeve për ta kthyer
këtë zonë në një destinacion të mirëfilltë ekoturistik. Dhe sërish të vjen në
mendje ajo pyetja: pse nuk dimë ta duam atë që kemi?
Palasa
Sa kaluam Tunelin,
mendova të ngjitesha në Llogara, të hidhja një sy nga lart bregut — aty ku
dikur ishte një repart ushtarak, ose siç i thonin labët, “ke pisha flamur”.
Desha ta shihja sërish atë pamje të mrekullueshme të Jonit, ku
qielli dhe deti shkrihen në horizont, me kontrastin e ngjyrave që lëvizin nga
bluja në jeshile, me reflekset e diellit që shkëlqejnë si një gjerdan diamanti.
Poshtë, jeshillëku i ullishteve dhe agrumeve, fshatrat e bukur
nga Palasa në Ksamil, me ishullin e Korfuzit që dukej në sfond. Kisha dëgjuar
dhe parë në televizor që jugu ishte zhvilluar shumë — turizëm, investime,
lavdi!
Por kur hodha sytë poshtë, në Palasë, ajo që më ra në sy ishte
një masë e madhe gri, si një bunker gjigand i kohës së komunizmit — Pllaja e
Palasës buzë detit. Dikur aty kishte ullishte e agrume, dhe në stinën e tyre, e
verdha dhe portokallia e agrumeve me jeshilen e ullinjëve përzihej me blunë e Jonit, krijonte një pamje
që ta priste frymën. Tani? Tani “bunkeri” quhej ironikisht Green Coast, por nuk
dukej asnjë gjeth jeshil. Një shëmtirë estetike, një krim natyror që, nga lart,
ngjante me “Ripin e Gazës”.
“Mos u nxito në gjykim,” thashë me vete. “Zbrit, shikoje nga
afër.”
Zbrita.
Shkova në atë që quhej “blloku” — jo ai i dikurshëm i
udhëheqjes, por një tjetër, prej betoni, me vila-bunker që kushtonin 2 milionë
euro një bunker-vilë. Me restorante, bare, pishina e çdo lloj luksi që të shkon
ndërmend. Quheshin “elitë”. Aty ishin mbledhur të gjithë — oligarkia e
dallavereve dhe allishverisheve, grabitësit e tokave publike e private, të
mbështetur nga çdo qeveri e radhës.
Politikanë, gazetarë që i sheh çdo natë në emisione duke dhënë
mend për “shtetin e së drejtës”. Të njëjtët që i kanë shërbyer të gjitha
qeverive dhe oligarkëve. “Kazani” i madh mediatiko-politik ishte i mbledhur
aty, gatuante çorbën e rradhës në bllokun e betonit. Pyesja veten: nga i kanë
gjetur paratë këta për vila 2 milionëshe, përveç vilave që kanë në Rolling
Hills?
Shëtisja dhe shikoja përreth. Shumicën i njihja nga TV. Para
’90-ës, shumica prej tyre ishin konviktorë ose vinin në Tiranë për ekskursione,
dhe tani po i shfaqnin komplekset e vjetra në “Green Coast-in” e tyre “elitar”.
Të gjithë me Rolex, ndonjëri si Fevzo model me dy — një në dorën e djathtë, një
Patek Philippe në të majtën, apo ndonjë Audemars Piguet, byzylykë Fendi, varëse
Fena… Të gjithë njësoj. Si në komunizëm, por tani me firmato ndërkombëtare.
Pa individualitet, pa substancë. Të folurën, qëndrimin,
gjithçka e kishin njësoj.
Për çmimet? Mos pyet: një cappuccino, një espresso dhe një
shishe ujë – 43 dollarë.
Çunat kanë punuar fort!
Nuk impresionon më njeri me Forbes apo çmime për “sipërmarrje
të suksesshme”. Shqipëria nuk është më ajo e para ’90-ës ku mashtronte shitësja
e bulmetit me pak fjalë të bukura kur peshonte djathin apo gjizën. Tashmë e
dimë mirë si funksionon bota e parave — ku ajo që nuk blihet me pak para,
blihet me shumë.
Të rrojnë çunat!
Palasa më la një shije të keqe. Të hidhur.
Impresione nga Riviera: Dhërmi, Drimadhes dhe më tej
Shumë shpejt mbërrita në Dhërmi dhe Drimadhe. Dhërmiu më la
një përshtypje të veçantë — ndryshe nga shumë zona të tjera turistike, kishte
arritur të ruante njëfarë autenticiteti, pa u shkatërruar plotësisht nga
ndërhyrjet e pakontrolluara urbanistike. Fshati i vjetër qëndronte ende krenar
mbi kodër, me shtëpitë karakteristike dhe rrugicat guri që ende mbajnë frymën e
kohës.
Megjithatë, nuk mund të mos përmend një plagë të hapur
estetike si “Rip Gaze”, që përfaqëson një shëmtirë të pastër në aspektin
arkitektonik dhe një shkarje e rëndë ndaj natyrës dhe agrokulturës përreth.
Këto ndërtime pa kriter duhet të ndalohen me çdo kusht për të mos e humbur
përfundimisht identitetin e kësaj zone.
Pas Dhërmiut zbrita në Drimadhes, ku ndërtimet e reja janë të
dukshme, por për çudi, në pjesën më të madhe, qëndrojnë mirë në raport me
natyrën. Janë ndërtuar me njëfarë kujdesi estetik dhe ngjajnë të jenë në
harmoni me terrenin dhe mjedisin përreth. Përjashtim bëjnë dy pallate të reja
që duken krejt të huaja — futur si me zor, pa ndjeshmëri ndaj kontekstit
arkitektonik dhe natyror. Ato prishin qetësinë vizuale të zonës.
Më tej, kalova kalimthi nëpër Vuno, Jalë, Spile, Himarë e
Potam. Fatmirësisht, nuk pashë ndonjë masakër urbanistike në këto zona. U
kishte mbetur ende një farë dinjiteti, një ekuilibër mes zhvillimit dhe
ruajtjes së karakterit. Himara, ndonëse më e madhe dhe më e ekspozuar ndaj
ndërtimeve të reja, më befasoi për mirë: shëtitorja buzë detit është bërë me
shumë kujdes dhe e shton hijeshinë e qytetit, duke krijuar një ambient të
këndshëm për banorët dhe turistët.
Porto Palermo: Zbulimi i një thesari të fshehur
Porto Palermo ishte një surprizë më vete. Nuk kisha shkelur
kurrë më parë aty, pasi përpara vitit 1990 kjo ishte një zonë e mbyllur — një
bazë ushtarake për nëndetëset shqiptare, dhe si e tillë, e ndaluar për
publikun. Nuk mund të bëj krahasime me të shkuarën, por ajo që pashë sot më la
mbresa të thella.
Gjiri është i qetë dhe piktoresk, me plazhe të vegjël e të
pastër që ndihen ende të paprekur nga fluksi masiv turistik. Ndërtimet janë të
pakta dhe për fat të mirë, ende nuk kanë prishur natyrën. Fortesa mbi
gadishull, si dhe ish-baza ushtarake e nëndetëseve, përbëjnë një atraksion të
veçantë dhe unik për turistët — një kombinim i historisë me natyrën që meriton
të promovohet dhe mbrohet me kujdes.
Qeparo – Borsh – Piqeras – Lukovë
Gjatë kalimit në këto fshatra bregdetare të mrekullueshme,
sytë të freskoheshin nga pamjet – peizazhe të pastra, të qeta, ende jo të
masakruara nga ndërtimet pa kriter. Asgjë nga mizerja e zakonshme e luksit
fallco të paradave të oligarkëve dhe “elitave” të rreme që kanë katandisur
bregdetin shqiptar në një kakofoni betoni, arrogancë e babëzi.
Saranda
Mediterranean
Në hyrje të qytetit ndalova në Hotel Mediterranean, i
pozicionuar mbi Vorrezat e Dëshmorëve. Me një parking të bollshëm dhe pamje
mbresëlënëse të gjirit të Sarandës, hoteli ofron një verandë dhe pishinë me
patio nga ku deti Jon duket si në përrallë. Shërbimi ishte i përkryer. Dhomat?
Të pastra, të rregullta, me aromë deti dhe të gjitha me ballkone që të sillnin
Jonin në pëllëmbë të dorës. Një vend që të fton të qëndrosh më gjatë.
Hotel Demi
Kisha dëgjuar shumë për këtë hotel dhe vendosa të ndalesha për
një drekë. E gjeta në breg të detit, me një pamje atraktive dhe emrin DEMI të
shkruar bukur lart me gërma gjigande, po
aq imponuese sa vetë DEMAT legjendat Filiatit të Çamërisë dhe shqiptarisë me
simbolin e tyre gentlemen-in Resul Demi.
U ngjita në katin e dytë me ashensor dhe u mirëprita nga një
vajzë në recepsion, me mirësjellje e klas. I kërkova të më tregonte dhomat dhe
me gatishmëri më prezantoi çdo lloj akomodimi. Të gjitha kishin pamje nga deti
dhe ishin një përkufizim i luksit dhe perfeksionit. Zbritëm më pas poshtë, ku
ndodhet bari dhe restoranti i hotelit. Në skajin e patios shtrihet një plazh i
vogël privat, një perlë e fshehur, me pamje të jashtëzakonshme nga gjiri i
Sarandës dhe Korfuzit përballë.
Pronari, Avenir Demi, ishte vetë aty, në krye të gjithçkaje – një përkushtim që e ndjen menjëherë. Nga Suedia e deri në Australi, bujtësit kishin ardhur nga çdo cep i botës. Takova Brian K., një amerikan nga Bostoni – CEO i rrjetit të madh të restoranteve dhe hoteleve “Landry’s INC.”, me pronar Tillman Fertitta, gjithashtu pronar i ekipit Houston Rockets dhe aktualisht Ambasador i SHBA në Itali, në administratën Trump 2.
Saranda – një qytet pa plan
Fatkeqësisht, ndërtimet pa kriter kanë shkatërruar harmoninë
urbane të dikurshme. Dikur, nga rruga kryesore mund të admiroje detin e vilat
që zbrisnin drejt plazhit. Sot, pesë unaza betoni pengojnë çdo pamje. Dendësia
ka mbytur frymëmarrjen e qytetit dhe ka sjellë trafik të padurueshëm – jo vetëm
për makinat, por edhe për këmbësorët.
Takimi me Kryetarin e Bashkisë – Oltion Çaçi
Rastësisht në rrugë, pashë një zotëri në krye të punimeve në
vapën e gushtit. Një mik më tha: “Ky është kryetari i bashkisë.” U afrova, u
prezantova dhe më ftoi për një kafe. Fillova të shpreh kritikat e mia, siç
është natyra ime. Ai më dëgjoi me kujdes, një sjellje e rrallë për politikanët
shqiptarë.
Pas fjalës sime, më tha:
“Ilir, jam plotësisht dakord me ju. Por nuk mund të ç’bëjmë 30
vjet gabime në një ditë. Unë jam përpjekur të ndaloj masakrën dhe po përpiqem
të rikuperoj çfarë mund të shpëtohet. Kemi një plan konkret që ka nisur dhe do
të japë rezultat në sezonin tjetër.”
Projekti përfshin:
1. Bypass-i i Ksamilit
2. Rehabilitimi i shëtitores së Ksamilit
3. Ndërtim trotuare dhe rikualifikim
hapësirash publike
4. Pedonalja “Isadora Duncan – Alida Hysku”
5. Ndërtimi i rrugës nr.6 në Sarandë
6. Rikonstruksioni i rrugës “Kanali i Çukës”
7. Terminali i autobusëve
8. Muzeu nënujore
9. Zgjatja e shëtitores dhe rrugëve ndihmëse
10. Ndërtimi i një “eco-campus”
11. Rikonstruksioni i Shtëpisë së Fëmijëve në
Sarandë
Pas kafes dhe falënderimeve, mora rrugën për në Ksamil.
Rruga për Ksamil – po ndërtohet.
Edhe pse shumë ndërtime të reja ishin në linjë me standardet,
mungesa e planifikimit ishte ende evidente. “Santa Quaranta” dukej madhështore,
por e pozicionuar në mënyrë që të mos pengonte pamjen. Trafiku i rënduar nga
bum-i turistik – veçanërisht nga turistët perëndimorë – e bëri 7 km nga Saranda
në Ksamil të zgjaste 1 orë e 10 minuta.
Ksamili – kujtime nga 1988 dhe transformimi
Herën e fundit që isha në Ksamil ishte në vitin 1988, me
xhirime për Kinostudion. Atëherë, ishte zonë kufitare me vetëm pak pallate e
shtëpi. Sot, një tjetër realitet. Në atë kohë toka ishte pronë shtetërore, e
përdorur për kullota. Ndërkohë, ligji 7501 masakroi çdo sens të drejtësisë
pronësore, duke përjashtuar pronarët historikë dhe favorizuar të
zaptues-dhunuesit e pronës publike dhe private.
Kadastrat u dogjën në vitin 1997 dhe askush nuk mbajti
përgjegjësi. Autorët? Ende në politikë, në parlament – madje pretendojnë të
rikthehen në pushtet, duke harruar 1998-ën, Gërdecin, 21 Janarin… Në cilin vend
tjetër ndodh kjo?
Në Ksamil pashë nga afër punimet që më kishte treguar Kryetari
Çaçi. Trotuari i ri, bypass-i, pedonalja me dyqane, rrugicat plot jetë,
restorantet dhe hotelet – të gjitha me turistë të huaj. E gjithë zona kishte
një atmosferë ndryshe – më cilësore, më europiane, më e përgjegjshme.
Nga hyrja e Ksamilit, një kthesë djathtas të çon drejt kodrës
buzë Jonit, aty ku ndodhet Kep Merly — një vend për të cilin kisha dëgjuar
shumë.
Thuhej se aty pushonin “VIP-at”: politikanë, biznesmenë,
analistë mediatikë, çunat me makinë të shtrenjtë që gratë i kishin çuar me
fëmijët në jug, ndërsa vetë shijonin vilat 2 mijë euro nata me dashnoret. Një
vend që përflitej si simboli i të privilegjuarve që e ndajnë këtë vend si t’u
përkiste vetëm atyre.
Rreth 500 metra para vilave të Kep Merly-t, më ndaloi një
postbllok sigurie. Dy roje dolën përpara makinës sime. Zbrita, i përshëndeta
dhe u shpjegova që doja të shkoja poshtë për të pirë diçka në barin e plazhit.
M’u tha prerë: “Nuk lejohet”. Ishte një tjetër “zonë e ndaluar”, si Green Coast
në Palasë. I pyeta se me kë duhet të flisja për të hyrë. Roja mori në telefon
menaxherin e resortit dhe ma dha në dorë.
U prezantova, i kërkova leje dhe, pas pak minutash, roja më
lejoi të hyj. Zbrita me makinë poshtë dhe parkova aty ku ndodheshin vetëm katër
makina të tjera — një vend që i ngjante më shumë një zone të braktisur sesa një
resorti luksoz në kulmin e sezonit turistik.
Një djalë i resortit na shoqëroi në një tur të shkurtër. Na
tregoi vilat, përfshirë atë që – sipas tij – ishte përdorur nga Dua Lipa. Të
gjitha vilat, afërsisht 40 sosh, ishin bosh. Beton, heshtje dhe dritare të
mbyllura. Vetëm dy vila kishin dritë. Zbritëm deri në pistën e helikopterit
ndërtuar në det — një luks absurd mbi një natyrë që dikur i përkiste të
gjithëve.
Tek bari i plazhit dhe restoranti nuk kishte asnjë vizitor,
përveç kamerierëve dhe kuzhinierëve që rrinin të shpërndarë, të qetë, si në
pritje të urdhrit të radhës për ndonjë “VIP”.
Kep Merly më ngjante si një kopje më e vogël, por më e
shtrenjtë e Green Coast-it në Palasë — me po të njëjtën filozofi: uzurpim i
hapësirave publike, masakrim i peizazhit dhe luks i ngritur mbi beton dhe
përjashtim. Një projekt që i përket pak vetëve dhe ku publiku nuk ka asnjë
akses.
Nuk e di saktësisht kush është ndërtuesi dhe pronari i këtij
resorti, por është e qartë kush e ka krijuar këtë model: të njëjtët njerëz që
marrin pasuri publike me koncesione, që betonizojnë brigjet më të bukura të
Shqipërisë, që kthejnë natyrën në mall të privatizuar dhe bregdetin në një
karikaturë të luksit.
Kush ua jep fuqinë këtyre “VIP-ave”? Përse shteti hesht? Përse
institucionet kanë frikë nga këta grabitqarë të pasurisë sonë të përbashkët?
Është koha që si shoqëri dhe si shtet t’u themi mjaft këtyre hijenave që po
copëtojnë vendin dhe po e kthejnë në një skenë private për shfaqjen e tyre
groteske.
Dy plagët më të mëdha të bregdetit shqiptar — nga Vlora në
Ksamil — janë Green Coast në Palasë dhe Kep Merly në Ksamil. Simbolet më të
qarta të degradimit, përjashtimit dhe arrogancës së parase pa kontroll dhe të
pushtetit pa kufij.
Mbrëmja në Ksamil
Një natë mikpritëse në shtëpinë e Tosit – mik nga Bostoni që
kalon çdo vit dy muaj në Ksamil – më kujtoi se sa shumë mund të bëjë dashuria
për vendin.
Butrinti – i paprekur, si në 1988
Të nesërmen vizitova Butrintin. Asgjë nuk kishte ndryshuar –
një fatmirësi e rrallë. Kryetari më kishte siguruar se do të ruhet si zonë
historike e paprekshme.
Epilog
Nëse shqiptarët e duan këtë
vend vërtet, ta thonë me vepra. Mos flasin mos bërtasin, mos akuzojne.
Fillimisht, vetëm… mos dëmtojnë.
Sepse ndonjëherë, dashuria më e madhe është heshtja.
E bukura, kur të mbush me ndjenja, nuk kërkon komente. E ndjen
në trup, në frymëmarrje, në rrahjet e zemrës.
Bregu nga Vlora në Butrint ka
lënë mbi ne një gjurmë të thellë, magjepëse-nga bukuria e egër e
natyrës, te kultura e mikpritjes, te mundimi për të ndërtuar pa shkatërruar.
Por edhe plagët ishin aty: mbeturinat, zjarrvëniet, pakujdesia dhe sidomos
mungesa e një dashurie të thellë për vendin.
Jo dashuria e fjalëve, e statuseve në rrjetet sociale, por ajo
dashuri që të nxit të mos hedhësh një qese plastike në pyll, të mos vësh zjarr
për hakmarrje politike, të mos shkelësh ligjin me ndërtim pa leje, të mos
heshtësh kur shkatërrohet një bukuri natyrore.
Shqipëria është një nga vendet më të bukura që ekziston. Po,
ne e dimë. E përsërisim gjithmonë. Por nuk mjafton ta thuash. Atdheu nuk do që
ta duash me fjalë, por me vepra.
Kur e sheh Vlorën nga një ballkon hoteli si Belvedere, kur e
prek detin me këmbët në Livadh, kur dëgjon cicërimat e zogjve në Nartë, kur
sheh një fëmijë që luan në rërë, kur shikon Palase, Dhërmiun, Drimadhen Vunoin,
Jalën, Spilen, Himarën Potamin Porto Palermon Qeparoin Borshin Piqerasin,
Lukovën, Sarandën Butrintin me ato bukuri ndërtime karakteristike ku në Vuno
binte në sy një rinovim urban i mrekullueshëm me shtëpitë karakteritiketë
vjetra, me bukuritë e natyrës malet e lartë gjatë bregut me kullotat e mrekullueshme me pasurinë e
agrumeve dhe ullishtave, me plazhet magjepëse e ndien që ky vend është i bekuar
nga Zoti, por i mallkuar nga shumë në këtë vendin tonë -që kanë urrejtje për të
bukurën e bekuar nga Zoti, -siç ka shkruar para 100 vjetësh i madhi ynë Faik
Konica.
Por bekuar nuk do të thotë i përjetshëm. Çdo zjarr, çdo pleh,
çdo ndërtesë pa leje është një gërvishtje mbi fytyrën e vendit tonë. Dhe nëse
nuk ndalemi tani, do të vijë dita që Shqipëria do të mbetet thjesht një kujtim
i një parajse që e shkatërruam vetë.
Me këto mendime mora
trapin në kanalin e Butrintit për të kaluar në kalanë e Ali Pashës, të
cilën e vizitova me kënaqësi. Më pas, me makinë, udhëtova përmes fshatrave
shqiptare deri në Konispol dhe më pas drejt Qafë Botës, për të hyrë në Çamëri –
apo siç njihet ndryshe, Epiri i Jugut: Filiati, Janina, Syvota, Parga, Arta,
Plataria, Perdika…
**Ky do të jetë një reportazh më vete – mbi atë çfarë duhet të
mësojmë nga fqinjët tanë nga kultura e turizmit dhe përgjegjësise komunitare
për të mbajtur pastër vendin dhe ruajtur natyrën
No comments:
Post a Comment