.png)
Nga Ilir Demalia
Samir Mane është pa dyshim një nga emrat më të njohur në botën
e biznesit në Shqipëri dhe rajon. Ai është themeluesi dhe drejtuesi i “Balfin
Group”, një prej korporatave më të mëdha jo vetëm në Shqipëri, por edhe në
Ballkanin Perëndimor, me interesa që përfshijnë tregtinë, ndërtimin, minierat,
shërbimet financiare, logjistikën dhe investimet në teknologji.
Megjithatë, suksesi i tij spektakolar, shpesh i portretizuar
si një model i kapitalizmit të lirë në Shqipëri, ka prodhuar ndër vite një varg
pyetjesh të forta për origjinën e pasurisë së tij, lidhjet politike dhe mënyrën
se si një sipërmarrës i vetëm ka arritur të “zotërojë” segmentet më të
rëndësishme të ekonomisë shqiptare dhe rajonale. Largimi i përfolur i tij nga
Shqipëria është vetëm maja e ajsbergut.
1. Fillimet e diskutueshme të një “sipërmarrësi” gjatë
komunizmit
Në intervista të ndryshme, Mane ka deklaruar se aktivitetin e
tij tregtar e ka nisur në vitin 1987, kur ende ishte student, duke shitur orë
elektronike, rroba dhe produkte të tjera në mënyrë informale. Kjo deklaratë bie
ndesh me realitetin historik dhe juridik të kohës: në Shqipërinë e vitit 1987,
çdo formë e tregtisë private ishte e ndaluar me ligj. Nisma të tilla përbënin
vepër penale dhe ndiqeshin nga Sigurimi i Shtetit.
Kjo e bën të pabesueshme narrativën zyrtare të “sipërmarrësit
të hershëm” dhe ngre dyshime të mëdha mbi burimin fillestar të kapitalit me të
cilin ai ndërtoi imperiumin e tij pas viteve ‘90.
2. Largimi nga Shqipëria dhe lidhjet me figurat e errëta të
Ballkanit
Pas rënies së regjimit komunist, Mane u zhvendos fillimisht në
Beograd dhe më pas në Austri, ku filloi aktivitetin tregtar me pajisje
elektronike. Në vitin 2005 ai themeloi rrjetin Euromax, i cili do të
shndërrohej në një nga zinxhirët më të mëdhenj të shitjes me pakicë në
Shqipëri.
Në vitin 2008, ai ia shiti Euromax-in për 29 milionë euro
oligarkut serb Miroslav Mišković – një nga njerëzit më të diskutueshëm të
ekonomisë ballkanike dhe bashkëpunëtor i afërt i regjimit të Miloshević.
Mišković është akuzuar disa herë për korrupsion, pastrim parash dhe kapje të
strukturave shtetërore në Serbi.
Ky transaksion i rëndësishëm dhe partneriteti me një figurë
kaq kontroverse ngre pyetje thelbësore mbi rrjetin e mbështetjes ndërkombëtare
të Manes dhe shpjegon në mënyrë më realiste shkallën e shpejtë të suksesit të
tij.
3. Lidhje të fuqishme me politikën: nga Berisha te strukturat
rajonale
Burime të shumta, përfshirë dokumente investigative dhe
raportime të pavarura, kanë lidhur Manen me figura politike si Argita Berisha
(vajza e ish-kryeministrit Sali Berisha), me të cilën dyshohet se ka pasur
marrëdhënie të favorshme për përfitime ekonomike.
Balfin Group është përfshirë në aktivitete në Kosovë,
Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Mal të Zi, ku është vënë re një model i
përsëritur: hyrje në tregje përmes tenderëve të mëdhenj shtetërorë, përfshirje
në projekte infrastrukturore dhe ndërtimore, si dhe leje të shpejta ndërtimi –
shpesh në zona strategjike, në mënyrë të dyshimtë.
4. AlbChrome, Bulqiza dhe “kapja” e pasurive publike
Në vitin 2013, kompania AlbChrome, pjesë e grupit Balfin, mori
në administrim Minierën e Kromit në Bulqizë – një ndër pasuritë natyrore më të
rëndësishme të vendit. Në vend që ky investim të sillte përmirësime në kushtet
e punës dhe zhvillim të zonës, ndodhi e kundërta: protestat e minatorëve u
shtuan, aksidentet në punë u bënë të shpeshta, dhe mungesa e transparencës në
kontratat me shtetin i dha Manes etiketën e një “kapësi të pasurive publike”.
Ndërkohë, qeveria nuk ka ndërmarrë asnjë hetim serioz për
mënyrën se si u dhanë lejet dhe u realizuan koncesionet e nxjerrjes së kromit.
5. Atentatet e dyshuara dhe heshtja institucionale
Në maj 2018, gjatë një nate në restorantin luksoz “Padam” në
Tiranë, një ngjarje e rëndë tronditi publikun: një truprojë e Manes u vra dhe
ai vetë u plagos lehtë. Rasti u paraqit nga policia si incident i shkaktuar nga
një person me probleme mendore. Megjithatë, burime alternative e përshkruajnë
ngjarjen si një tentativë atentati të organizuar – ndoshta si paralajmërim ose
shantazh.
Një tjetër incident i përfolur lidhet me një atentat të gabuar
ndaj makinës së djemve të Manes, i cili përfundoi duke goditur një automjet
tjetër të ngjashëm. Edhe kjo ngjarje nuk u hetua kurrë seriozisht, duke ngritur
dyshime për përfshirje të segmenteve të tjera të interesit dhe për një mbrojtje
të heshtur nga shteti.
Po ashtu mister ka mbetur vetvrasja e administratorit francz i
Carrefur, ne ate kohe ishte pjese e Manes, vrau veten duke u hedhur nga
ballkoni, ndersa shefi i sigurise se tij vrau veten brenda ambienteve te Teg.
6. Shitja e bizneseve dhe strategjia e largimit nga Shqipëria
Në vitet e fundit, Samir Mane ka filluar një proces të qartë
shitjeje të pjesëve kyçe të perandorisë së tij në Shqipëri. Pjesë të Euromax,
InterSpar dhe projekte të tjera janë transferuar ose janë mbyllur. Burime të
afërta me grupin flasin për një zhvendosje të qëllimshme drejt Austrisë, ku
Mane ka vendosur rezidencën e përhershme dhe po përpiqet të konsolidojë
kapitalin në struktura më të sigurta ligjore dhe fiskale.
Ky veprim përkon me një periudhë kur në Shqipëri po
intensifikohen hetimet e strukturave të reja të drejtësisë si SPAK dhe BKH –
duke ngritur alarmin se largimi mund të jetë një formë “mbrojtjeje” e
pozicioneve të fituara gjatë një periudhe të gjatë të pandëshkueshmërisë.
Përfundim: një sistem që prodhon oligarki, jo sipërmarrje
Historia e Samir Manes nuk është thjesht historia e një
tregtari të suksesshëm. Ajo është pasqyra më e qartë e asaj që ndodh kur mungon
shteti ligjor, kur institucionet heshtin, dhe kur kapitali nuk lind nga
inovacioni e puna, por nga lidhjet e thella me pushtetin politik dhe ekonomik.
Në një kohë kur reforma në drejtësi synon të thyejë
pandëshkueshmërinë e elitës së vjetër, është detyrë e medias, shoqërisë civile
dhe qytetarëve që të kërkojnë përgjegjësi dhe transparencë: si u ndërtua
perandoria Balfin, në kurriz të kujt dhe pse sot, Samir Mane mund të largohet
në heshtje, pa u përballur me pyetjet që kanë mbetur pa përgjigje prej
dekadash.
No comments:
Post a Comment